Fizahan-teny

Ohabolana : mpanjaka

Ohabolana 1Atao mpisorona afo, dia tsy mandà ; atao mpaka kitay, dia tsy mandà ; atao mpitoto vary, dia mitoto ; ary hovonoina, dia maty rahateo ; hovelomina, dia izy mpanjaka no mifidy. [2.415]
Dikanteny frantsaySi on me condamne à entretenir le feu, je ne refuse pas ; si je dois aller chercher de la paille à brûler, j' obéirai ; si on me fait piler le riz, je le ferai ; si on veut me tuer, je suis déjà mort ; si on veut me conserver la vie, le roi est le maître. [2.415 #190]
Fanazavana frantsayParoles de soumission du roi détrôné à son frère Andriamasinavalona. [2.415 #190]

Ohabolana 2Aza manao jadon' ny mpanjaka. [2.415 #5361, 2.558 #528, 2.653 #469]
Dikanteny frantsayN' agissez pas avec un despotisme de souverain, disant : je veux cela. [2.415 #5361]

Ohabolana 3Aza manao sora-damba tsy tian' ny manjaka. [2.558 #577]
Manao sora-damba tsy tian' ny mpanjaka. [1.1]
Sora-damba tsy tian' ny manjaka. [2.415 #257]
Fanazavana malagasyEnti-milaza ireo tsy manao araka ny sitrapon' ny mpanjaka (taloha ireny, fony fahampanjaka tsy refesi-mandidy, dia nofaizina mafy). [1.1]
Dikanteny frantsayCe sont des dessins d' étoffe que le souverain n' aime pas. [2.415 #257]
Fanazavana frantsayOn appelait ainsi les actes qui étaient contre la volonté du souverain. [2.415 #257]

Ohabolana 4Izay ataon' ny manjaka mahatrarantitra azy. [2.415 #205]
Dikanteny frantsayOn acquiesce à tout ce que fait le souverain ; on lui répond toujours en lui souhaitant longue vie. [2.415 #205]
Fanazavana frantsayAllusion à la formule employée pour saluer le souverain. [2.415 #205]

Ohabolana 5Lava volo ny tany sy ny fanjakana, raha mpanjaka tsy mahomby no mitondra. [2.415 #207]
Dikanteny frantsayLa terre du royaume se couvre de longues herbes quand c' est un roi incapable qui gouverne. [2.415 #207]
Fanazavana frantsayParoles du roi Andrianampoinimerina. [2.415 #5207]

Ohabolana 6Malama maina ny tanin' ny mpanjaka, ka sarotra anaovana tongo-dovia. [2.415 #354, 2.165]
Dikanteny frantsayLa terre du souverain est glissante sans être mouillée : il est difficile de s' y tenir sur un pied. [2.415 #354]
Le territoire (ou pays) du souverain est glissant même en temps sec, et il est difficile de s' y tenir sur un pied. [2.165]
Fanazavana frantsayC. à. d. on ne peut pas y faire tout ce qu' il vous plaît; il faut y observer les lois et les usages, car on n' y est pas caché. [2.165]
Il faut observer les lois. [2.415 #354]

Ohabolana 7Ny andriana tsy mba refesi-manjaka. [2.415 #226]
Dikanteny frantsayOn ne mesure pas l' autorité du souverain. [2.415 #226]
Fanazavana frantsaySon autorité est sans bornes. [2.415 #234]

Ohabolana 8Ny an' ny manjaka lolohavina, ny antsika vimbinina. [2.415 #227]
Ny antsika vimbinina; fa ny any ny andriana lolohavina. [2.653 #2177]
Ny antsika vimbinina fa ny an' ny Andriana lolohavina. [2.165 #1407, 2.415 #227, 2.558]
Ny antsika vimbinina fa ny an' ny fanjakana lolohavina. [2.558]
Dikanteny frantsayCe qui nous concerne (c.à.d. nos affaires, à nous, le peuple), on le porte à la main, mais quant aux affaires du souverain, il faut les porter sur la tête. [2.165]
On porte sur la tête ce qui appartient au souverain ; nous portons à la main ce qui est à nous. [2.415 #227]
Fanazavana frantsayIl faut leur donner la première place et y apporter le plus grand soin. [2.165]
On se servait de ce proverbe pour dire que les affaires de l'État étaient plus difficiles et plus sérieuses que celles des particuliers ; les paquets du souverain étaient portés avec respect. [2.415 #227]

Ohabolana 9Ny fanompoana ny manjaka : anio dia anio, maraina dia maraina, alina dia alina. [2.415 #386]
Dikanteny frantsayOn ne remet pas à plus tard le service du souverain, la corvée : si c'est aujourd' hui, il faut s' y mettre aujourd' hui ; si c' est le matin, le matin ; si c' est la nuit, la nuit. [2.415 #386]

Ohabolana 10Ny lanitra tsy ferana, ny masoandro tsy lehana, ary ny tany tsy refesina. [2.165 #2252]
Ny lanitra tsy ferana, ny masoandro tsy zehena, ary ny tany tsy refesina. [2.415 #230]
Ny manjaka toy ny lanitra, ka tsy azo refesina; toy ny masoandro, ka tsy azo tohaina. [2.415 #232, 2.653]
Ny manjaka toy ny lanitra, ka tsy azo refesina; toy ny masoandro, ka tsy azo zehena. [2.415 #232, 2.653]
Ny masoandro tsy azo zehena. [2.415 #234]
Ny mpanjaka toy ny lanitra ka tsy azo refesina, ary toy ny masoandro ka tsy azo tohaina. [2.165]
Ny mpanjaka toy ny lanitra ka tsy azo refesina, ary toy ny masoandro ka tsy azo zehena. [2.558 #3157, 2.165, 1.1]
Fanazavana malagasyEnti-milaza ny fahefan' ny mpanjaka izay tsy refersai-mandidy ary tsy toherin-teny. [1.1]
Dikanteny frantsayLe ciel n' est pas limité, le soleil n' est pas mesuré, la terre est incommensurable. [2.415 #230, 2.165]
Le souverain est comme le ciel et on ne peut le limiter, il est comme le soleil et on ne peut le mesurer (ou: on ne peut s' y opposer). [2.165 #1399]
Le souverain est comme le firmament : on ne peut pas le mesurer ; il est comme le soleil : on ne peut ni l' arrêter ni le mesurer par empans. [2.415 #232]
Le souverain est comme le soleil qui ne peut pas se mesurer par empans. [2.415 #234]
Fanazavana frantsayL'autorité du souverain est sans bornes. [2.415 #232]
Se disait du souverain. [2.415 #230]
Son autorité est sans bornes. [2.415 #234]

Ohabolana 11Ny manjaka : lozabe, mahatahotra; malemy fanahy, mahamenatra. [2.653 #2328]
Ny manjaka lozabe : mahatahotra, raha malemy fanahy mahamenatra. [2.558 #3120]
Ny mpanjaka lozabe, mahatahotra; malemy fanahy, mahamenatra. [2.165 #1400, 2.415 #235]
Dikanteny frantsayLe souverain : trop sévère, il inspire de la crainte ; doux, il inspire du respect. [2.415 #235]
Un souverain cruel vous effraie, et un souverain doux vous rend honteux. [2.165 #1400]

Ohabolana 12Ny manjaka toy ny afo : halavirina mangatsiaka, hatonina : mahamay. [2.558 #3121]
Ny manjaka toy ny afo ; ka raha halavirina mahamangatsiaka, ary raha hatonina akaiky mahamay. [2.415 #231]
Ny manjaka toy ny afo : raha halavirina, mahangatsiaka ; ary raha akekena, mahamay. [2.653 #2329, 2.974 #273]
Ny mpanjaka toy ny afo: raha halavirina mangatsiaka, ary raha akekezina mahamay. [2.165 #1398]
Dikanteny frantsayLes grands sont comme le feu : loin d’eux, vous avez froid; près d’eux, vous prenez feu. [2.974 #273]
Le souverain est comme le feu : ceux qui sont loin de lui n' ont pas part à ses bienfaits, ils ont froid ; mais ceux qui sont auprès de lui obtiennent ses faveurs, ils ont chaud. [2.415 #231]
Le souverain est comme le feu: si on s' en éloigne, on a froid; et si on s' en rapproche, on se brûle. [2.165]

Ohabolana 13Ny manjaka tsy mba namana ; raha diso aminy, maty ; ny lalana no namany. [2.415 #233]
Dikanteny frantsayLe souverain n' a pas son égal ; quiconque l' offense gravement, meurt ; il ne connaît d' égal que la loi. [2.415 #233]

Ohabolana 14Ny mpanjaka tsy fady, fa tsy mba lovan' olon-kafa ny fanjakana. [2.415 #236]
Dikanteny frantsayLe souverain n' encourt pas les prohibitions sacrées, car le royaume ne peut pas passer à un autre. [2.415 #236]
Fanazavana frantsayLe roi est tout puissant ; pour lui il n' y a même pas de prohibitions sacrées. [2.415 #236]

Ohabolana 15Ny mpanjaka tsy manjaka olona iray, ary ny hevitry ny maro no mety. [2.415 #237]
Dikanteny frantsayLe souverain ne règne pas sur un seul homme : il est bon qu' il ait plusieurs conseillers. [2.415 #237]
Fanazavana frantsayCe proverbe frappait ceux qui voulaient prendre trop d' influence sur le souverain. [2.415 #237]

Ohabolana 16Ny mpanjaka tsy mba manao mpamosavy roa an-trano. [2.415 #3392]
Dikanteny frantsayLe souverain ne fait pas à la fois deux victimes dans une maison pour punir un sorcier. [2.415 #3392]
Fanazavana frantsayLa culpabilité de l' un ne doit pas rejaillir sur ses parents. [2.415 #3392]

Ohabolana 17Ny teny ifamaliana mahamasina ny mpanjaka. [2.165 #1409, 2.415 #239]
Dikanteny frantsayLa discussion (amicale) affermit l' autorité du souverain. [2.165]
Prendre conseil, cela augmente la puissance du souverain. [2.415 #239]

Ohabolana 18Tsara manitra afon' anjavidy, kitain' ny mpanjaka. [2.415 #260]
Dikanteny frantsayFeu d'ambaville au doux parfum, feu de roi. [2.415 #260]
Fanazavana frantsayL' ambaville était une haute bruyère très inflammable et de bonne odeur que les Malgaches appréciaient beaucoup pour le chauffage ; les meilleures choses sont pour le souverain ; elles sont dignes de lui. [2.415 #260]

Ohabolana 19Tsy manan-damba ho entina any amin' ny mpanjaka aho. [2.415 #4093]
Dikanteny frantsayJe n'ai pas de lamba pour me présenter devant le roi. [2.415 #4093]
Fanazavana frantsayExcuses d' Andriamampandry pour ne pas aller à l' appel du roi. [2.415 #4093]

Ohabolana 20Tsy refesina-manjaka, tsy zehena-manjaka. [2.415 #265]
Dikanteny frantsayOn ne mesure le souverain ni par empans ni avec la brasse. [2.415 #265]
Fanazavana frantsayCe proverbe disait le pouvoir absolu du souverain. [2.415 #265]

Ohabolana 21Zoky toavina tsy andriana, zandry manoa tsy andevo ; fa ifanoavana no mahamasina ny manjaka. [2.415 #1170]
Dikanteny frantsayL' aîné qu'on honore n' est pas un seigneur, le cadet qui l' honore n' est pas un esclave ; mais cet honneur réciproque des frères rejaillit sur le souverain et l' honore. [2.415 #1170]
Fanazavana frantsaySens général : il faut se respecter mutuellement. [2.415 #1170]

Fizahan-teny